Ekonomik Sipariş Miktarı(EOQ-ESM) kavramı ve formülü işletme ve endüstri mühendisliğinde çok çok kullanılan bir formüldür. Bu formülün gerçekte bir elektrik iletim probleminin çözümünden geldiğini ise pek az bilinir. Formülü yönetim alanına tanıtan W.Harris'in çalıştığı Westinghouse şirketinde alternatif enerjinin iletimi konusunda çalışan iki önemli kişi Lord Kelvin ve N.Tesla idi. Teslanın geliştirdiği alternatif akım ve L.Kelvin'in geliştirdiği formül yönetim dünyası gibi değişik bir alana büyük ufuklar açan ESM formülüydü.
Bu formülün geliştirilmesinde ilk adımları atan kişilerden biriside Tesla'dır. Bu nedenle Tesla'nın hayatı ve inanılmaz keşiflerini anlatabilmek için aşağıdaki hayat hikayesini Sn.İrfan Buyurgan'ın internette yayınladığı makalesinden alıntıladım.
1856 yılı 9 Haziran gece yarısı, bugünkü Hırvatistan’ın Smiljan kasabasında doğan Nikola Tesla, teknolojiyi ve yaşamlarımızı etkileyen buluşlarıyla tüm zamanların en önemli mucitlerdendir. Tesla aynı zamanda gelmiş geçmiş en büyük dehalardandır. Bugün pek de tanınmayan bu dehanın yaşamını ve çalışmalarını araştırdığımızda şaşırmamak, felsefenin desteği ile bile oldukça güçtür. Günümüzde kullanılan ve nispeten hâkim olduğumuz yüzlerce önemli icadının yanı sıra, bazı önemli teorileri ve çalışmaları vardır ki, bugün için bile anlaşılamamıştır ve hala büyük gizemini korumaktadır. Bunlardan bazıları; savaşlara son verecek bir süper savunma kalkanı, elektriğin ve enerjinin kablosuz aktarımı -iyonosfer tabakası kullanılarak tüm dünyanın aydınlatılabilmesi, dolayısıyla neredeyse bedava elektrik- atmosferde sokak lambaları ve meteorolojik koşulların kontrolü, insan bedeninin enerjisi ile çalışabilen araçlar -örneğin otomobiller.
Tesla, teknoloji adına Modern Çağ'ın temellerini atmıştır. Hiç evlenmemiştir. Buluşları ile insanlara servet ve şöhret kazandırıp, parayı ve şöhreti reddeden Tesla fakir ve yalnız bir şekilde hayatına veda etmiştir. Fikirleri ve yaşam şekli ile sanki başka bir dönemden gelmiş gibidir. Hiç yorulmamış ve çalışmalarından vazgeçmemiştir. Döneminde anlaşılmadığına, buluşlarının bir devrim niteliğinde olduğuna -ikinci endüstri devrimi- günümüz bilim insanlarına ve süper devletlerine nasıl ilham kaynağı olduğuna baktığımızda, Tesla’nın çağının çok ötesinde bir bilim insanı olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Döneminde neredeyse bilinmez olan elektriğin gizemlerini çözüp geniş alanlara taşıyarak elektrik ve elektronik çağını başlatmıştır. Yüzlerce icadının yanı sıra bugün bile tam olarak hâkim olunamayan yeni bilimsel alanlar açmıştır. Alternatif akım ve motorları, radyo, radar, flüoresan, x-ışını, uzaktan kumanda, kablosuz iletişim Tesla’nın akla ilk gelen icatlarındandır. Tesla olmadan alternatif akımın ve buna uygun çalışan motorların, televizyonun, MR’ın (Manyetik Rezonans Görüntüleme), robotların, faks makinesinin ve daha birçok buluşun mümkün olamayacağını söyleyebiliriz. 800'ü patentli yaklaşık 1000’e yakın icadı olmasına rağmen bu deha günümüzde pek tanınmamaktadır. Yaşamı boyunca birçok engel ile karşılaşan Tesla’nın en büyük ve sürekli çabalarından biri, çalışmalarını sürdürebilmek için finansal kaynak bulabilmek olmuştur. Belki de döneminin çok ötesinde olduğu için anlaşılamayan, çoğu zaman yalnız ve maddi sıkıntılar içinde olan bu deha, son yıllarını geçirdiği New York’taki bir otel odasında 7 Ocak 1943’te yaşama veda etmiştir.
Nikola rahip bir baba ile icatları ile ünlü ev hanımı olan bir annenin çocuğudur. Nikola ve ağabeyi Dane oldukça zeki ve yetenekli çocuklardı. Aile içerisinde yetenekleriyle değerlendirilen iki kardeşten Nikola, yaptığı her şeyin ağabeyi Dane’inkiler ile kıyaslandığında oldukça değersiz kaldığını düşünürdü. Kendisinden yedi yaş büyük olan Dane, on iki yaşındayken bir kaza sonucu Nikola’nın ürküttüğü attan düşer ve yaşamını kaybeder. Bu kayıp, aileyi derinden etkiler. Nikola bu olaydan sonra, yaptığı her iyi şeyin ailesinin Dane’in kaybından dolayı duyduğu üzüntüyü derinleştirmekten öteye gitmediğini söyler. Nikola’nın bu yaşlarda başlayan, ilgilendiği şeyler üzerindeki olağanüstü çabası Dane’in ailesinde bıraktığı etkinin ötesine geçebilme kaygısıyla da ilişkilendirilmiştir.
Zekâsı ile çevresinde dikkat çeken Nikola’nın çocukluğunda pek çok ilginç anısı olur. Aklından çözdüğü integral hesaplamaları, öğretmeninde hile yaptığı şüphesi uyandırır. Sokakta arkadaşları ile oynarken, kasabanın varlıklı kişilerinden biri çocuklara harçlık vermek için durur. Çocuklar avuçlarını açarak aldıkları harçlığa sevinirler. Sıra Nikola’ya geldiğinde adam duraksar; Nikola’nın gözlerine uzunca bakarak: “Hayır, sen çok fazla zekisin; benden bir kuruş bile almayacaksın” der. Evde sürekli küçük zeka oyunları oynanmaktadır; pratik hesaplar, yemeğe başlamadan sorulan ve cevaplanmadan yemek yenmeyen bilmeceler. Büyük bir şemsiye ile uçma girişiminde bulunduktan sonraki altı haftayı yatakta geçirir. Hiçbir kemiği kırılmadığı için şanslıdır. Çocukluğunda Niagara Şelalesi ile ilgili bir imajinasyon geliştirir; dev bir su çarkı şelalenin güçlü sularıyla dönmektedir. Amcasına: “Bir gün Amerika’ya gidip bu şekilde enerji elde edeceğim” der. Tıpkı 30 yıl sonra Niagara’da yaptığı gibi.
Nikola çocukluk çağlarında ilginç bir hastalıkla yüzleşir. Konuşulan nesneler hakkında zihninde imajlar oluşmaktadır. Zamanla bu imajlar o kadar gerçekçi hale gelir ki, onların dokunulabilir olup olmadığı tereddütleri baş gösterir. Büyük rahatsızlık ve endişe kaynağı olan bu durum psikolojik ve fizyolojik olarak açıklanamaz. Bu konu üzerine yoğunlaşır. Zihnindeki imajların bir ekrana, hatta başkalarının zihnine yansıtılabileceğini iddia etmektedir ve bunun üzerine çalışır. İlerleyen süreçte, kendi deyimi ile zihinsel seyahatlere çıkmakta, yeni şehirler görüp yeni insanlarla tanışmakta ve hatta onlar ile arkadaşlık etmektedir. Onu 17 yaşına kadar yıllarca meşgul eden bu durum, belki de ileride yapacağı yüzlerce icadına katkıda bulunacak bir yeteneğe dönüşür. Tesla, bu yeteneği sayesinde çalışmalarında modellere, çizimlere ve hatta deneylere ihtiyaç duymadığından bahseder. Deneydeki nesneleri ve deney koşullarını zihninde oluşturup süreçleri işletebilmekte ve bu sayede henüz deneyi gerçekleştirmeden sonuçlarını analiz edebilmektedir. Bir cihazı zihninde devreye koyabilmekte; çalışırken oluşan aksaklıkları tespit edip üzerinde düzenlemeler yapabilmektedir. Baştan sona zihinsel planda gerçekleşen işlemlerin sonuçları gerçeğiyle aynıdır. Enerji, para ve zaman avantajı sağlayan bu yöntemiyle çalıştığı 20 yıl boyunca bir istisna bile olmadığını söyler.
Nikola’nın okumaya karşı özel bir ilgisi vardır. Ancak gözlerinin bozulmasından endişelenen babası Milutin, Nikola’nın evdeki kütüphaneden faydalanmasını engeller. Onu defalarca geceleri gizlice kitap okurken yakaladığından, evdeki mumları saklamaya başlar. Buna rağmen Nikola, mum yağlarını bir kapta toplayıp, kapı deliklerini de tıkayarak geceleri gizlice kitap okumayı sürdürür. Macar yazar Josika’nın “Aba’nın Oğlu” isimli kitabından etkilenerek kişisel kontrol ve irade üzerine denemeler yapmaya başlar. Başlangıçtaki denemelerini “Nisan ayında yağan karlara” benzeten Nikola, vazgeçmeyerek bu konuda da ilerleme sağlar.
Annesi Djuka, evdeki mobilyaları kendi elleriyle yapan ve giysiler diken bir ev hanımıdır. Birçok ev aleti icat etmiştir ve deneysel tarım üzerine çalışmalarıyla çevrede ünlenmiştir. İcatlarından birisi mekanik yumurta çırpıcısıdır. Sabah çok erken başlayan ve tüm gün süren çalışmaları Nikola için iyi bir örnek teşkil eder. Nikola’nın hayallerinde üniversite yaşamı varken, babasının rahip ya da subay olması yönünde bir baskısı vardır. Uzun yıllar boyunca bu baskıdan kurtulamaz. Lise çağlarında koleraya yakalanır. Ağır geçen hastalık döneminde yaşamından umutsuz olan ailesi, Nikola’ya iyileştiği takdirde üniversiteye gidebileceğini söyler. Hasta yatağında yaptığı pazarlıkla bir zafer kazanan Nikola iyileşir ve üniversite eğitimi için Graz Teknik Üniversitesi'ne gider.
Graz Teknik Üniversitesi'nde önce fizik ve matematik, sonrasında makine ve elektrik eğitimi alır. Prag Üniversitesi'nde felsefe okur. İngilizce, Fransızca, Almanca ve İtalyanca dillerini öğrenir. Tesla eğitimi boyunca özellikle elektrik alanına yoğunlaşır. Elektriğin yaygın kullanılmasının önündeki en büyük engel iletim maliyetleridir. Doğru akım’ın (DC) uzak mesafelere iletimi mümkün olmamaktadır. DC iletimi sırasında, üretim kaynağından itibaren direnç nedeniyle oluşan ve giderek artan bir kayıp söz konusudur. İletken üzerinde hareket eden elektronlar çarpıştıkça doğrusal ilerlemeleri bozulur. Bu durum direnç yaratır ve elektrik enerjisi ısı olarak ortama yayılır. Bu nedenle iletim mesafesi uzadıkça ısıya dönüşen elektrik miktarı, yani kayıp miktarı da artmakta, etkili iletim mesafesi ise 3 ya da 4 km ile sınırlı kalmaktadır. DC’nin bir başka önemli zafiyeti de, üretim kaynağından sonra formunun değiştirilememesidir. Bu önemli bir durumdur; çünkü elektriğin verimli bir şekilde kullanılabilmesi için kıvılcımlanmayı önleyecek seviyede düşük voltajda ve yüksek akımda üretilmesi, ısı kaybını minimize edecek şekilde yüksek voltajda ve düşük akımda iletilmesi ve kullanım alanına gelindiğinde, örneğin evlerde, elektrik çarpmasının önüne geçecek şekilde tekrar düşük voltaja dönüştürülmesi gerekmektedir. Bu zafiyetlerinden dolayı, elektriğin iletimi için her 3-4 km’ye bir elektrik santrali bulunması gerekmektedir. Elektriğin kullanımı oldukça pahalıdır ve son derece sınırlı alanlarda mümkün olabilmektedir.
DC’nin zafiyetlerini gözlemleyen Tesla, farklı iletim teknikleri üzerine çalışır ve 'Alternatif Akım' fikrini geliştirir. Tesla’ya göre tüm enerjiler döngüseldir ve bu yasa elektrik için de geçerli olmalıdır. Alternatif akım (AC), DC’nin zafiyetlerine çözüm getirmektedir; AC akımın yönü, “yüzey etkisi” olarak bilinen bir yan etkiye sebep olacak şekilde, bir saniye içinde 50 ya da 60 defa değişmektedir. Bu siklusallıkla gelen müthiş yan etki sayesinde, akım kablonun yüzeyi boyunca ilerler ve dirençten kaynaklanan kayıplar büyük ölçüde azalarak, DC ile kıyaslanmayacak bir iletim mesafesine imkân tanır. DC’nin ikinci önemli zafiyetine karşılık, transformatör denilen cihazla AC’nin voltajı ya da akımı düşürülebilir ve yükseltilebilir. Genelde demir bir halkanın etrafına sarılmış bir çift bobinden oluşan transformatör ile yükseltilecek ya da düşürülecek akım bir bobinden geçirilerek, elektromanyetik indüksiyon (manyetik akıyı değiştiren işlem) yoluyla istenen değişiklik sağlanabilir. Yapılacak değişiklik miktarı bobinlerdeki sarmal sayısıyla ilişkilidir ve bunun DC ile sağlanması mümkün olmamaktadır.
Tesla elektriği kullanılabilir kılan, yaşamlarımıza sokan bu fikrini üniversitedeki hocalarıyla paylaşır. Ancak AC teorisi küçümsenir. Bu şimdiye kadar yapılmamış bir şeydir ve akımın yönündeki sürekli değişimler verimliliği etkileyen şiddetli titreşimlere neden olacaktır. Bu durum Tesla’yı yavaşlatsa da cesaretini kırmaz, teorisi üzerinde çalışmaya devam eder.
Aynı dönemde babasını kaybeder ve maddi zorluklar nedeniyle üniversite eğitimini yarım bırakır. Hükümetin başkent Budapeşte’de telefon şirketi kuracağını öğrenince, bu alanında çalışabileceğini düşünerek başkente gider. Ancak telefon şirketinin henüz planlama aşamasında olduğunu görür ve kendisini telgraf ofisinde düşük bir maaşla çalışırken bulur. Hayal kırıklığı ile gelen psikolojik durum içerisinde hiperduyarlılık ile yüzleşir. Algıları aşamalı olarak öylesine duyarlı hale gelmiştir ki, normal düzeyde bir ışık yalnızca gözlerini değil, cildini de rahatsız etmektedir. Birkaç oda uzaktaki saatin sesi sağır edecek kadar acı vermektedir ve ayak sesleri kendisinde deprem hissi yaratmaktadır. Bu durumda bile AC üzerine kararlıkla çalışmaya devam eder. Hiperduyarlılık giderek etkisini yitirir ancak geride obsesif bozukluk etkileri bırakacaktır. Bundan böyle yaptığı her şey 3 ile bölünebilir olmalıdır; örneğin attığı adımların sayısı, suyu yudumlama sayısı gibi. Yemek servisi sırasında 12 ya da 18 tane peçeteye ihtiyaç duyar. 3’e bölünebilen bu sayıdaki peçete ile, zaten temiz olan yemek servislerini tekrar parlatır. Bir kitabı okumaya karar verdiğinde, o yazarın tüm kitaplarını okuması gerekmektedir. Çocukluğunda annesinden edindiği ve yaşamı boyunca sürdürdüğü bir başka alışkanlık ise, bir yemeği yemeden önce hacmini hesaplama zorunluluğu hissetmesidir; bir kek ya da bir çorba, hacmini hesaplamadan yemeye başlayamaz. Yaklaşık 2 metre boyunda olan, beyaz tenli ve mavi gözlü, vejetaryen olan Tesla’nın yetişkinliği boyunca kilosunda hiç değişiklik olmamasının ve bu sayede giysilerini yıllarca giyebilmesinin nedenlerinden biri belki de budur.
Hiperduyarlılık rahatsızlığı sırasında Tesla, sık sık arkadaşları ile parklarda yürüyüşe çıkar. Ezbere şiir okumayı sevmektedir. Yine bir park yürüyüşü sırasında, Goethe’nin Faust eserinden aldığı ilhamla AC teorisindeki problemleri çözmeyi başarır. Dik açı ile yerleştirdiği iki bobin, 90˚ faz farkıyla üretilen akımla beslendiğinde, bu faz farkıyla oluşan titreşimler birbirini sönümler. İmajinasyonunda gerçekleştirdiği bu çözüm de deneysel sonuçlarının aynısını vermiştir.
Tesla, fikirlerin zihninde kesintisiz bir şekilde aktığını, kendisi için asıl meselenin bu fikirleri kaybolmadan hızlıca yakalayabilmek olduğunu söyler. Takip eden iki ay içerisinde, AC ile çalışan ve sonrasında Tesla’nın ismiyle anılacak tüm motorları aynı yöntemle, zihninde sanal olarak tasarlayarak geliştirdiğini söyler.
AC teorisindeki bu önemli gelişmeye rağmen, enerji ve elektrik iletimi Budapeşte’de kimsenin ilgisini çekmemektedir. Asistanının da yardımı ile Paris’te elektrik mühendisi arayan bir firmaya kabul edilir ve şirketin en zorlu teknik problemlerini çözmekle görevlendirilir. Artık Thomas Edison’un patentli ürünlerini üreten bir Fransız firması için çalışmaktadır. Verilen görevlerde son derece başarılı olur ve ilk icatlarını bu çözümlerde kullanır. AC akım ve AC motorları; ne mühendislerin, ne de yatırımcıların ilgisini çekmektedir. Kendisini yalnızca bir adamın anlayabileceğini düşünmeye başlar; Thomas Alva Edison. Çözdüğü sorunlar karşısında söz verilen primleri alamayan Tesla, Amerika’ya giderek Edison ile tanışmaya karar verir.
EDİSON VE TESLA
New York’a ulaştığında 28 yaşındadır. Cebinde 4 cent, bazı formüller ve hesaplamalar, uçan bir makineye ait tasarım ve Edison’un ortaklarından Charles Batchelor tarafından verilen tavsiye mektubu. Elektrik New York’ta 1870’lerde kullanılmaya başlamıştır. Edison’un bulduğu akkor lamba, elektriğe olan talebi şaşılacak derecede artırmış ve Edison’un Manhattan’da bulunan DC santralini kısa sürede bir tekele dönüştürmüştür. Tesla, Edison’un ofisine gider ve kendisiyle tanışarak yanındaki tavsiye mektubunu verir. Mektupta şöyle yazmaktadır: “Dostum Edison; iki büyük adam tanıyorum ve biri sizsiniz. Diğeri ise bu genç adam!”. Edison’a çalışmalarından ve AC akım planından bahseder. Edison AC fikriyle fazla ilgilenmez. Bu parlak fikir aynı zamanda rekabet anlamına da gelmektedir. Ancak Tesla’daki yeteneği gören Edison, onu DC santrallerdeki sorunları gidermesi için işe alır. Edison ve Tesla’nın benzer birçok özelliği vardır. Her ikisi de kısa uyku molaları ile günlerce aralıksız çalışabilmektedir. Tesla, ilerleyen yaşlarında bile günde iki ya da üç saat uyumaktadır. En büyük farkları ise; Tesla ilham ve imajinasyon yoluyla buluşlarını gerçekleştirmektedir, Edison ise deneme-yanılma yoluyla. Tesla, kendisine verilen görevi birkaç ay içinde tamamlar. DC santralindeki sorunları çözmüştür. Edison’un kendisine söz verdiği ücreti talep ettiğinde, Edison şaşırmış bir şekilde “tam bir Amerikalı gibi düşünmeye başladığında Amerikan şakalarından da anlayabileceğini” söyler ve bir ücret ödemez. Tesla derhal istifa eder. Kısa süren birlikte çalışma dönemini, uzun süreli bir rekabet izleyecektir.
Tesla’nın adı şehirde duyulmaya başlamıştır. Farklı fikirleri ve yetenekleri olan bu yabancı, yatırımcıların ilgisini çeker. Tesla Elektrik Şirketi’nin kurulmasına sponsor olurlar. İlk çalışma alanı ark lambası olur. Güzel tasarımı ve verimliliği ile eşsiz ark lambasını icat eder. Edison’un lambasından daha şıktır ve çok daha az elektrik tüketmektedir. Bu işten ticari bir kazancı olmaz. Western Union şirketi ile AC motor çalışmaları ile ilgili bir anlaşma yapar. Edison’unkine yakın küçük bir laboratuarda çalışmalarına başlar ve kısa sürede günümüzde tüm dünyada kullanılmakta olan AC üretimi ve iletimiyle ilgili bütün parçaları geliştirir. Bu süreçle ilgili şöyle der: “Burada yaptığım motorlar, imajine ettiklerimle aynıydı. Tasarımı geliştirmek için hiçbir şey yapmadım; yalnızca zihnimde gördüğüm resimleri ürettim ve işleyişleri hep beklediğim gibi oldu.”
Dönemin önemli sanayicilerinden Westinghouse, Tesla’nın AC alanındaki çalışmaları ile ilgilenir ve Tesla’nın patentlerini satın alır. Yaptıkları anlaşmada Westinghouse’un satacağı her 1 HP’lik elektrik için Tesla’ya 2.5 dolar ödenecektir. Bu rakam günümüze gelindiğine trilyonlarca dolara karşılık gelmektedir ve anlaşma AC akım kullanılmaya başladıktan kısa süre sonra Westinghouse tarafından iptal edilecek, yerine Tesla’ya küçük bir aylık ücret verilecektir. Tesla, icatlarını ticari kullanıma uyarlar. 60 Hz’lik frekans ile çalışan Tesla transformatörünü geliştirir (Tesla Coil). Hava göbekli transformatör olan bu cihaz, günümüzde tüm radyo ve televizyonlarda ve daha birçok elektronik cihazda kullanılmaktadır. Westinghouse, ürünlerinde patentini satın aldığı Tesla’nın icatlarını kullanmaya başlar.
AC’nin gelişimiyle başlayan rekabet bir karalama kampanyasını beraberinde getirir. Edison’un desteklediği bu kampanyada, AC akımın tehlikeleri anlatılmakta, elektrikten zaten çekinen ve pek tanımayan halk korkutulmaya çalışılmaktadır. Sahnelerde at, kedi, köpek gibi çeşitli hayvanlar AC akım verilerek öldürülmekte, böylece AC akımın ne kadar tehlikeli olduğu gösterilmektedir. Edison DC ve AC akımı kıyaslarken “DC akım dingin bir nehir gibidir ve denize dökülür. AC akım ise bir sel gibidir, şiddetli şekilde uçurumdan akar.” der. Westinghouse’dan izinsiz şekilde temin edilen Tesla’nın icadı jeneratör ile ilk elektrikli sandalye idamı gerçekleştirilir.
Bu karalama kampanyası devam ederken, Westinghouse Chicago’daki “Colombia Fuarı”nın aydınlatılması ihalesini, Edison ve Thompson’un birleşerek kurduğu General Electric firması karşısında kazanır. Tesla’nın dehasını sergilemesi için müthiş bir fırsat doğmuştur. Başkan Cleveland’ın bastığı düğme ile Chicago’da 100 bin lamba aynı anda aydınlanır. Fuarı ziyaret eden 27 milyon kişi, AC akım ile aydınlatılan o ana kadarki en büyük ve etkileyici ışık şölenine şahit olur. Tüm dünyayı etkileyen bu başarı, Tesla ve AC akım için bir dönüm noktasıdır.
AC’nin popülarite ve güven sağladığı Chicago’daki fuar sonrası, Westinghouse bir büyük proje için anlaşma yapar; Niagara Şelalesi'nde bir elektrik santrali!
Bu Tesla’nın çocukluk hayalidir. Proje için Tesla’ya, birçok mühendise ve yatırımcıya ihtiyaç duyulmaktadır. Tesla hemen çalışmaya başlar. Çalışmalarının sonuçları konusunda en ufak bir şüphesi yoktur ancak imajinasyonundaki planlar ve işleyişler yatırımcıları endişelendirmektedir. Bu endişelerin yersiz olduğunu, beş yıllık çalışmalar sonunda Niagara’da üretilen ilk enerji 40 km uzaklıktaki Buffalo şehrine ulaştığında görürler. 1896 yılındaki bu gelişmenin ardından, kısa sürede Niagara’daki jeneratörlerin sayısı artırılır. Birkaç yıl sonra New York şehri de Niagara’dan beslenmektedir. Elektrik çağı tam anlamıyla başlamış, New York artık ışıklı bir şehre dönüşmüştür. Edison sistemlerini AC akıma göre yeniden tasarlamak zorunda kalır.
Niagara’daki başarıdan sonra, Tesla laboratuar çalışmalarına döner ve yüksek frekanslı elektrik üzerine çalışmaya başlar. Bu alanda çalışan diğer bilim adamlarından Maxwell, ışığın elektromanyetik yayılım, yani radyasyon olduğunu 1873 yılında matematiksel olarak ispatlamıştır. Alman bilim adamı Hertz ise, elektromanyetik dalgaların uzaya yayılımını deneysel olarak ispatlamıştır. Bu keşifler radyo dalgalarını tariflemektedir ve yeni çalışmalara ışık tutacaktır.
Tesla yüksek frekansın birçok avantaj getireceğini bilmektedir; lambalar daha fazla parlayacak, enerji iletimi daha verimli olacaktır. Ancak Tesla’nın hayalleri ve çalışmaları bunlarla sınırlı kalmamıştır. Yüksek frekans sayesinde hem bilginin, hem de enerjinin “kablosuz” iletilebileceğini düşünmektedir. Bilginin kablosuz iletimi önce radyo, sonra televizyon, günümüzde ise uydu haberleşmesi ve cep telefonu gibi teknolojilere imkân tanımıştır. Ancak Tesla’nın hayali olan enerjinin “kablosuz” iletimi, teknoloji adına bilinen hemen her şeyi değiştirecek, iletim maliyetlerini düşüreceğinden neredeyse “bedava” enerjiyi sağlayacak bir teoridir.
Tesla, 1891 yılında Amerikan Elektrik Mühendisleri Odası’nda yaptığı konuşmada şöyle der: “Bizden önceki birçok jenerasyonda, makinelerimiz dünyada herhangi bir yerde elde edilen enerji ile çalıştırıldı. Bu yeni bir şey değil. Gücünü topraktan alan etkileyici Antheus mitosunda, büyük matematikçilerinizin spekülasyonlarına rastladığımız bir şey var. Enerji uzayın her yerinde. Bu enerji statik mi, kinetik mi? Eğer statik ise umutlarımız boşuna; eğer kinetik ise -ve böyle olduğunu biliyoruz- insanlık için makineleri bu doğanın döngüsüne bağlamak sadece bir zaman meselesidir.”
Antheus, Grek mitolojisinde Poseidon ve Gea’nın oğlu olan bir devdir. Gücünü yeryüzünden, yani annesi Gea’dan alan Antheus, yerle temas ettiği sürece yenilmezdir; ancak ayakları yerden kesildiği anda son derece güçsüz olur. Spiritüel güç ile ilişkilendirilen Antheus mitosunda, Antheus ile karşılaşan Herakles, onun ayaklarını yerden keserek yenmeyi başarır.
Felsefeye hep ilgisi olan Tesla, doğu felsefesinden, özellikle o dönem Amerika kıtasına gelen ve Vedik öğretiyi aktaran Vivekananda’nın öğretilerinden, kozmogeni bilgisinden ve sikluslar yasasından çok etkilenir. Doğu felsefesi ve doğanın maddesel dünya üzerindeki mekanizmalarını anlamaya çalışan Tesla, yazılarında ve konuşmalarında Sanskrit kelimelere yer vermeye başlamış, kaynağı, varlığı ve maddenin yapısını tarif edebilmek için, prana ve akaşa (enerji ve madde), ether ve aura gibi kavramlar üzerine yoğunlaşmıştır. Sanskritçe bilgisi daha önceden gelmektedir, ancak kaynağı bilinmemektedir. Vivekananda, Tesla’nın gücü ve maddeyi potansiyel enerjiye dönüştürülebileceğini ve maddenin aslında potansiyel bir enerji olduğunu ifade eden matematiksel çalışmaları olduğunu söyler. Bunun matematiksel ispatı, yaklaşık 10 yıl sonra Einstein tarafından yapılır. Tesla, Chicago’daki Colombia fuarında tanıştığı Lord Kelvin ile, Hindu ve Vedik felsefe üzerine çalışmayı sürdürmüştür. Goethe’nin Faust’unda olduğu gibi felsefe bilgisi ve Antheus mitosu Tesla’ya ilham olmuştur. Enerjinin yerküre boyunca iletilmesinin mümkün olduğunu düşünen Tesla şöyle der: “Her şey hareket ediyor, her şey dönüyor ve her yerde enerji var.”
Tesla yüksek frekans alanındaki çalışmalarına yüksek hızlarda dönen AC motorlar yaparak başlamıştır. 1891 yılında patentini aldığı Tesla bobini (Tesla Coil) ile, 60 Hz frekansındaki elektrik akımını, yüz binlerce Hz seviyesine çıkarabilmeyi başarır. Bu cihaz ile yüksek voltaj elde etmek de mümkündür. Tesla bu cihaz sayesinde, bugün bile elde edilemeyen 135 Milyon Volt’luk gerilimi potansiyel olarak üretmiştir. Tesla bobininden elde ettiği yüksek frekans ile, ilk olarak neon ve flüoresan lambaları icat eder. İlk x-ray fotoğrafı çekmeyi başarır. Ancak bu buluşlarından hiçbiri, 1890’da başardığı deneyi kadar etkileyici olmamıştır.
Tesla 1890 yılında, sonraki yaşamının en büyük hedefi, belki de tutkusu olacak, en büyük keşiflerinden birini gerçekleştirir; enerjinin kablosuz iletimi. Elektriği kablo kullanmadan, havadan ileterek lambaları yakmayı başarır. 1899 yılında yaptığı bir başka deneyde, yaklaşık 40 km uzaklıktaki 200 lambayı kablosuz elektrik iletimi ile yakıp bir de AC motoru çalıştırmayı başarmıştır.
1898 yılında, radyo alanındaki çalışmalarını göstermek için bir deney yapar; dünyanın ilk radyo kontrollü cihazı. New York’un merkezinde kurduğu yapay bir havuzda, uzaktan kumandalı bir botu yüzdürmeyi başarır. Büyük yankı uyandıran bu deneyden sonra Tesla yine tüm gazetelerin ön sayfasındadır. NY Times muhabiri ile bir röportajında, gazeteci Tesla’ya “aynı şekilde uzaktan kumandalı dinamit taşıyan bir gemi yapıp yapamayacağını” sorduğunda Tesla kızarak: “Burada gördüğünüz kablosuz bir torpido değildir, bu robot ırkının ilk örneğidir; insan ırkının yorucu işlerini yapacak mekanik bir insan.” der. Tesla buluşunu birçok cihaza uyarlar ve kablosuz uzaktan kumanda tekniğinin patentini alır. Bu icat, robotik alanının başlangıcıdır. Maalesef Tesla birçok icadında olduğu gibi, bunda da döneminin çok ötesine gitmiştir ve kablosuz uzaktan kumandanın pratik kullanım alanları ve faydaları görülememiştir.
Tesla bobininin icadından sonra, aynı frekansa ayarlanmış bir alıcı ve verici arasında güçlü radyo dalgalarının iletilebileceğini keşfetmiştir. Bobin belirli bir frekanstaki sinyal için ayarlandığında, gelen elektrik enerjisini büyüterek rezonans hareketini sağlamaktadır. 1895’lerin başında Tesla 80 km mesafede radyo yayını yapmaya hazırdır. Ancak Tesla deneyini yapamadan önce, bir yangınla tüm çalışmaları ve laboratuarı yok olur. Tesla’nın sonraki yaşamına ve çalışmalarına büyük darbe vuran, belki de birçok önemli teorisini uygulamaya geçirememesine neden olacak bu olaydan sonra yeni finansal kaynaklar bulma mücadelesine başlayacaktır.
Bu yangın hem Tesla’nın radyo deneylerinin önüne geçer, hem de bir yıl sonra bir başka bilim adamının çalışmalarının ön plana çıkmasına neden olur. Marconi adlı İtalyan bilim adamı, İngiltere’de kablosuz telgrafı bulur. Deneylerinde, iki devreli bir alet vasıtasıyla, kısa mesafede sinyal göndermeyi başarmıştır. Sonraları, Tesla’nın bobinini kullanarak uzun mesafeli iletimi başarır. Marconi telgraf patentini almıştır. Tesla 1897 yılında radyo patenti için başvuruda bulunmuştur ve başvuruları 1900 yılında kabul edilmiştir. Marconi’nin radyo için patent başvurusu ise 1900 yılındadır. Üç yıl arayla değiştirerek verdiği patent başvuruları reddedilmiştir; çünkü radyo alanındaki buluşlar Marconi’ye değil, Tesla’ya aittir. Marconi’nin şirketi, güçlü finansman kaynakları sayesinde Amerikan borsasında büyür. Edison Marconi’nin danışmanlığını yapmaya başlar. 1901 senesinde Marconi, Tesla osilatörünü (elektrik sinyallerini veren elektronik düzenek) kullanarak uzun mesafeli radyo iletimini gerçekleştirir. Asistanı Tesla’ya, Marconi’nin başarısından bahsettiğinde Tesla büyük bir güvenle: “Devam etsin, cihazlarında 17 adet patentimi kullanıyor” der. Ancak hiçbir patentin güvenli olmadığı bir kez daha ispatlanır. Marconi’nin daha önce defalarca reddedilen patent başvurusu 1904 yılında kabul edilir. Tartışmalara yol açan bu kararın nedeni açıklanamaz. Radyonun mucidi Marconi olmuştur. Marconi 1911 yılında Nobel ödülünü alır. Tesla’nın yaşamı boyunca devam eden patent davası ölümünden birkaç ay sonra sonuçlanır. Amerikan yüksek mahkemesi Marconi’nin patentini iptal eder ve patenti tekrar Tesla’ya verir. Radyonun mucidi tekrar Tesla olmuştur!
Tesla, enerjinin havanın daha az yoğun, dolayısıyla daha çok iletken olduğu atmosferin yüksek seviyelerinden, iyonosferden iletilebileceğini düşünmektedir. Bu alanda çalışmalarını yapabilmek için Colorado Springs kasabasına taşınır ve edindiği finansal kaynakla 1899 yılında bir laboratuar kurar. Buradaki çalışmalarında üç amacı vardır; büyük miktarlarda enerji transferini geliştirmek, iletilen enerjiyi kusursuz bir şekilde izole edebilmek ve yönetebilmek, elektrik akımının yerküre ve atmosferde yayılım yasalarını keşfetmek.
Yere düşen şimşeğin, yerküre üzerinde dalgalar yaratarak iletildiğini ve yerkürenin iyi bir iletken olduğunu gözlemler. Eğer başarabilirse, yerküre boyunca neredeyse hiç kayıp olmadan dünyanın her yerine elektrik iletiminin mümkün olacağını söyler. Enerjinin havadan olduğu gibi, yerküre üzerinden de iletimi mümkündür. Bu, kablosuz enerji transferi için ikinci global yöntemidir. İyi bir doğa gözlemcisi olan Tesla, orajları (Fransızcada fırtına) ve şimşekleri inceler. Yerkürenin rezonans frekansını hesaplamaya ve bir şimşekte bulunan enerjinin benzerini üretmeye çalışır. Amacı müthiş seviyede enerjilerin aktığı doğadaki bu süreci taklit etmektir. Deneylerinde 25 metre yüksekliğindeki tahta kulenin üstünde 43 metrelik metal bir direk ve direğin üstüne monte edilmiş büyük bakır bir top kullanmaktadır. Çalışmalarının başlarındaki bir denemede, büyük bir şimşek üretmeyi başarır. Ancak çıkan müthiş gürültü ve yakındaki kasabayı aydınlatan ışığın yanı sıra, kasabadaki elektrik sisteminin de çökmesine neden olur. Burada 9 ay boyunca deneylerini sürdürür. Çok tartışılan bu dönemle ilgili sonradan yayınlanan bir günlük tutmuştur. Ancak yerküre üzerinden enerji iletimini başarıp başaramadığı tam olarak bilinmemektedir. Colorado Springs’deki çalışmaları bir gizem olarak kalan Tesla için kesin olan, New York’a buradaki çalışmalarının sonucunu uygulamak üzere büyük bir kararlılıkla dönmesidir.
New York’a geldiğinde bir kez daha finansöre ihtiyacı vardır. Century Magazine dergisine yazdığı etkileyici makalede, güneş enerjisinden faydalanmak için kullanılan bir antenden bahsederken; aynı zamanda savaşlara son verecek bir cihaz teorisinden de bahsetmektedir. Makalede global kablosuz iletişimin mümkün olabileceğini, ses, görüntü ve bilginin kablosuz iletilebileceğini yazar. Birçok insan için akıl almaz olan bu fikirler, dünyanın en büyük finans gücüne sahip insanlardan biri olan J.P. Morgan’ın ilgisini çeker.
Tesla, J.P. Morgan ile görüşmesinde, dönem için bilim kurgu niteliğindeki “global iletişim” konusunu açıklar. Tesla’ya göre, okyanus aşırı telefon görüşmeleri, haberler, müzik, borsa bilgileri, hatta görüntü iletimi, özel haberleşmeler ve güvenli askeri iletişim mümkündür ve tüm bunlar kablosuz yapılabilir. Tesla Morgan’a: “Kablosuz iletişim tam olarak uygulandığında, dünya her bir parçasına yanıt verebilen dev bir beyne dönüşecek” der.
J.P. Morgan ile anlaşırlar ve Tesla iletim kulesi ve enerji santrali inşasına başlamak için gerekli kaynağı bulmuş olur. Ancak Tesla, J.P. Morgan’ın bilmediği bir başka amaca daha sahiptir ki bu hepsinden daha önemlidir; Colorado Spring’de yaptığı çalışmaları uygulamaya koyarak, New York–İngiltere arasında elektriği kablosuz iletmek. Tesla bu amacını yatırımcısından saklamaktadır; çünkü insanlık için büyük bir buluş olacak bu gelişme, yatırımcılar için hiç de çekici olmayacağı gibi, büyük bir kabusa dönüşebilir. New York’ta yeni bir laboratuar kurar. Yaptığı deneylerde öylesine yüksek gerilimler elde eder ki, bulunduğu bölgede küçük çaplı depremlere yol açmaktadır. Tesla’nın bu tekniği ve cihazları, 1999 senesinde Türkiye’deki depremlerin komplo teorilerinde de yerini almıştır.
Tesla’nın bu büyük projesi için, Long Island’da devasa bir kule yükselmeye başlar. Yaklaşık 60 metre uzunluğundaki kulenin üzerinde, 55 tonluk çelik bir küre konulacaktır. 35 metre yerin altına giren bir gövde planlanan sistemde, 16 demir boru yerden 100 metre derine gömülerek yerküreye tutunması sağlanacaktır. Tesla: “burada keşfettim ki, böyle bir makinenin yeryüzünü sıkıca kavrayabilmesi gerekmektedir. Aksi halde yerkürede gerekli titreşimi sağlayamaz. Sıkıca kavramalı ki böylece titreşim yerkürenin tamamında gerçekleşebilsin”.
İletim kulesi yavaşça yükselmeye devam eder. Morgan, projenin finansal ihtiyaçlarını karşılamada yavaş davranmaktadır. 1901 yılında, Marconi’nin “s” harfini radyo sinyali ile iletmesi tüm dünyada duyulur. Tesla bu durum karşısında sakindir çünkü Marconi, Tesla’nın 17 patentli ürününü kullanmaktadır. Ancak yine de Morgan, Tesla’ya şüpheyle yaklaşmaktadır. Tesla ve Marconi’nin çalışmalarını muadil gören Morgan için, Marconi’nin çalışmaları daha az masraflı görünmektedir. Oysa Tesla’nın, Marconi’ninkilerin çok ötesinde, bugün bile gerçekleştirilememiş hedefleri vardır. Morgan, Tesla’ya olan finansal desteğini iyice azaltır. Aynı dönem baş gösteren borsa krizi, Tesla’nın ihtiyaç duyduğu malzemelerin fiyatlarını iki katına çıkarmıştır ve bunun üzerine Morgan finansal desteğini tamamen durdurur. Tesla yarım kalan projeye destek verecek yeni finansörler arar. Dönemin kötü ekonomik koşullarına ve Tesla’nın finans kaynakları bulmadaki başarısızlığı da eklenince, proje tamamen durur. Tesla ve ekibi, müthiş bir elektrik gösterisi düzenleyerek projeyi sonlandırırlar. Bu büyük hayal kırıklığından sonra Tesla, projesi için: “Bu bir rüya değil” der, “Elektrik mühendisliği biliminin bir kahramanlığı, yalnızca pahalı, kör, korkak kalpli, şüpheci dünya.” Projenin sonlanması, bugün yapıldığında bile geçerli olacak yeni ve büyük keşiflerin umuda da son vermiştir.
Dönemin diğer bilim adamları varlık içindeyken, yaşamının büyük kısmını ödünç para alarak, maddi zorluklar içinde geçiren Tesla, ticari bir gelişme kaydetmeye ihtiyaç duyar. Westinghouse mühendisleri, uzun uğraşlar sonrası pervaneli tribün motorları geliştirmek için milyonlarca dolar harcamıştır. Tesla bir tribün motoru icat eder. Son derece basit tasarımında, bir şaft ekseninde birbirine çok yakın yerleştirilmiş seri halde diskler bulunmaktadır. Hareket eden tek bir parça ile çalışan tribündeki aşırı ısınma sorunu nedeniyle çalışmayı bırakmasına rağmen, sonra gelişecek tribünlü motorlara ilham olmuştur. Birinci Dünya Savaşı'nın başlarında, denizlerdeki gemilerin tespit edilebileceğini söyler. Yüksek frekanslı radyo dalgalarının gönderilip, cisimlerden geri yansıyan dalgaların flüoresan ekranlarda görüntülenebileceğini tarifler. Radarın tanımını yapmıştır. Yine aynı dönemde, “kanatsız uçakların” uzaktan kumanda ile kontrolünün mümkün olduğunu ve bunu bir silah olarak kullanılabileceğini söyler. Bununla ilgili bir tasarımı da vardır.
Bu dönemde Einstein’in enerji ve madde üzerine teorilerine ısrarla karşı çıkan Tesla, enerjinin madde içerisinde değil, uzayda atom partikülleri arasında bulunduğunu söyler.
1928 senesinde Tesla son patentini alır; “Hava taşımacılığı makinesi”. Parlak tasarımı, hem bir uçağın hem de bir helikopterin özelliklerini taşımaktadır. Mucide göre 350 kg ağırlığındaki bu makine, bir garajdan ya da bir çatıdan, hatta bir pencereden havalanabilecek ve yaklaşık 1.000 dolar karşılığında kişisel ya da askeri amaçlar için satın alınabilecektir. Bu yeni buluşu bugünkü VSTOL (Vertical Short Takeoff and Landing – dikey kısa mesafede kalkış ve iniş) uçakların atasıdır. Ancak bu buluşu da ticari alana taşınamayan Tesla, prototipi yapmak için bile finansal kaynak bulamaz.
Savaş karşıtı olan Tesla, dünyadaki savaşlara son verecek teknolojik bir çözüm arar. Tesla’ya göre savaşlar, “sadece makinelerin rol aldığı piyeslere” dönüştürülebilir.
1931 yılında, bir basın toplantısı düzenleyerek, tamamen yeni bir enerji kaynağı keşfetmenin eşiğinde olduğunu söyler. Bu konudaki sorulara şöyle cevap verir: “Bu fikir bende muazzam bir şok olarak belirdi. Şu an söyleyebileceğim tek şey, bu enerjinin kaynağının tamamen yeni ve beklenmedik kaynağı var.” Bu konu aynı yıl Time dergisinin kapağında konu olur.
Savaş bulutları Avrupa’nın üzerindedir. 11 Temmuz 1934’te, NY Times’da yayınlanan bir haberde, Tesla’nın Ölüm Işını'ndan bahsedilir. Bu yeni buluş, düşman uçaklarını 400 km uzaklıktan, yoğunlaştırılmış ışın partikülleri göndererek yok edebilecektir. Tesla, her ülkenin bu ölüm kalkanı denen manyetik kalkana sahip olacağını ve bu durumun savaşları imkânsız kılacağını söyler.
Yine aynı şeyi yapmalıdır; prototip üretimi için finansal kaynak bulmak. Tesla hemen her şeyi dener ancak finansörlerden ve devlet başkanlarından olumlu yanıt alamaz. Artık Avrupa için savaş kaçınılmaz bir hal almıştır. Tesla, buluşunu tarif eden teknik bir makale yazarak, müttefik kuvvetlerindeki birçok devlete gönderir; ABD, Kanada, İngiltere, Fransa, Sovyetler Birliği ve Yugoslavya. “Doğal ortam üzerinden dağıtılmamış konsantre enerji yönlendirilmesinin yeni sanatı” adıyla gönderdiği makalede, her ülkenin kendi manyetik savunma kalkanına, görünmez Çin Seddi’ne sahip olabileceğini tarif etmektedir. Bugün “yüklü parçacık ışın silahı” adı verilen cihazın ilk teknik tanımını yapmıştır.
Tesla’nın bu savunma kalkanı, bir ucu atmosfere açık eşsiz bir vakum odasıdır. Yüksek hızlı hava akımını silahın ucuna yönlendirerek yüksek vakum elde etmiş, gerekli pompalama hareketini ise büyük Tesla tribünü ile elde etmeyi tasarlamıştır.
Tesla’nın birçok ülkeye teknik detaylarını gönderdiği “Ölüm Işını” projesine en büyük ilgi Sovyetler Birliği'nden gelir. Tesla planlarını aktarır ve Rusya’da testler yapılır. Tesla icadı barış amaçlıdır ve bir anti-savaş makinesidir. Sistemi, ülke sınırlarında gökyüzünü, düşman uçaklarını tespit etmek için tarayacak enerji santrallerine ihtiyaç duymaktadır ve menzili yaklaşık 400 km'dir.
Tesla icadının barış zamanında başka amaçlar için de kullanılabileceğini söyler; uzak mesafelere kablosuz enerji iletimi. Yine bu sistemle, bugün benzer yöntemlerin HAARP projesinde kullanılmaktadır. Atmosferin yüksek tabakalarının geceleri istenilen seviyede aydınlatılabileceğini söyler; gökyüzünde sokak lambaları! Aynı zamanda meteorolojik koşulların radyo dalgaları ile kontrol edilmesi de mümkündür.
Fikirlerinin bazıları, özellikle de enerjinin kablosuz iletimi ve ölüm ışını, diğer bilim insanlarınca “gerçekleştirilemez” olarak değerlendirilen Tesla, II. Dünya savaşının iyice şiddetlendiği 1943 yılında, son yıllarını geçirdiği New York’ta mütevazi bir otel odasında ölmüştür. Öldüğü günler sonra fark edilir. Son yıllarında güvercinlerle ilgilenmeye başlayan, onlara bakıp tedavi eden Tesla’nın, ölüm ışını icadını iyice mükemmelleştirdiği söylenir.
Tesla’nın ölümünün ardından özellikle ABD’yi saran endişe ve paranoya dalgaları birbirini izler. Tesla’nın çalışmalarıyla ilgilenen Sovyetler Birliği, manyetik alan konusunda oldukça ilerlemiştir. Tesla’nın otel odasında, teknik dokümanlarından büyük bir kısmı kayıptır, kalanlara ise FBI el koyar. Sovyetler Birliği’nin, ölüm ışını cihazını gerçekleştirmek üzere olduğu ya da geliştirdiği iddiaları, özellikle soğuk savaş döneminde ABD gündemine defalarca gelir. ABD Hava Kuvvetleri “Nik Projesi” adıyla, Tesla’nın çalışmalarını pratiğe dönüştürmeye çalışır. ABD’nin uzaydan çektiği fotoğraflar, Sovyetler Birliği’nin hiçbir zaman açıklamadığı ölüm ışını projesini gerçekleştirme çalışmalarını tespit etmiştir. Her iki ülke de gizli olarak yürüttüğü projelerinin sonuçlarını açıklamamıştır.
1958 yılında ABD “yüklü parçacık ışın silahı” için büyük bir proje başlatır. Rusya’nın geliştirdiği öne sürülen süper silaha karşı da, 1983 yılında açıkladığı Stratejik Savunma Programı kapsamında füze kalkanı kurmayı hedefler. Yarım yüzyıl süren ve yüz milyonlarca dolar harcanan projeler başarısız olmuştur. “Yüklü parçacık ışın silahı” için yüksek maliyetler ve ışının uzak mesafelere yayabilmeyle ilgili teknik zorluklardan dolayı proje terk edilir. Oysa Tesla’nın bu alanda çözümler içeren çalışmalarından hiç faydalanılmadığı görülmüştür.
Edison, Marconi, Röntgen; Tesla’nın çok ötesine gittiği bu bilim insanları ve daha birçoğu bizler için tanıdıktır. Tesla, elektrik alanında Edison’dan çok ileri gitmiş ve Edison ile kıyaslandığında çok sayıda ve önemli buluşlara imza atmıştır. Roentgen’den yıllar önce x-ray tekniğini geliştirip fotoğraflar çekmeyi başarmıştır. Radyo alanındaki buluşları ile de Marconi’nin önünde gelir, ki bu konuda Marconi’nin patenti iptal edilmiştir ve radyonun mucidi Tesla’dır. İlginçtir ki, AC akımın mucidinin Tesla olduğu çok açıkken, bazı kaynaklarda Westinghouse bazılarında ise Edison olarak görünmektedir. Bunlar gibi çok sayıda başarı ve yüzlerce patenti olan Tesla’nın, imkânsızlıklar nedeniyle yarıda kalan çok önemli fikirleri, teorileri ve tasarımları bulunmaktadır.
Dünyanın en meşhur bilim insanlarından biri olması beklenen Tesla neden tanınmamaktadır? Okullarda onun ismine rastlayamayız. Birçok mühendis bile, hatta elektrik ve elektronik mühendisleri, Tesla’nın ismiyle karşılaşmazlar ve onu tanımazlar.
Tesla’nın tanınmamasının nedenleri arasında; üniversiteler ve şirketler için çalışmamış olması; evlenmemiş, hayatı boyunca hiçbir birliktelik yaşamamış ve çocuğu olmaması; bir göçmen ve Amerikan vatandaşlığını sonradan almış olması, zaman zaman finansörlükler temin etse de hep bağımsız çalışmış olması yer almaktadır. Yine önemli nedenlerden biri, alanında zamanın çok ötesinde olmasıdır; belki de bugünün bile. Öngörüleri ve imajinasyonuyla hareket ediyor olması da, çoğu zaman diğer bilim insanları ve dönemi tarafından ciddiye alınmamasına neden olmuştur. Ancak Tesla’nın tanınmayışının en önemli nedeni, onun ahlaki karakteri ve bilim insanı profilidir. Yaşamı boyunca şöhret ve para peşinde olmamış, aksine bunları reddetmiştir. 1915 yılında Edison ile paylaştığı Nobel ödülünü kabul etmemiştir. Daha sonra da “Edison Madalyasını”. Bugün trilyonlarca dolara karşılık gelen AC akımı anlaşmasını, tasarımı esnasında kendisini destekleyen firmanın zor durumda kalmaması için iptal etmiştir. Rekabet içerisine girdiği, haksızlıklarla karşılaştığı halde, özellikle Edison ve Marconi karşısında, sakinliğini korumuş ve zarif karakterinin inceliklerini sergileyerek tarih karşısında haklı ve kazanan taraf olduğunu göstermiştir.
Son dönemlerde Tesla hakkındaki çeşitli araştırmalarda rastlayabileceğimiz ortak şey, onun devrim niteliğinde buluşları ve müthiş teorileridir. Ancak Tesla’nın pek az bahsedilen bir özelliği vardır ki, bu özelliği onun bilim insanı profiline ve ahlaki gelişimine şekil vermiştir; Tesla önemli bir doğa bilimcisidir. Doğayı gözlemlemiş, onun yasalarını ve işleyiş kurallarını anlamaya ve onu taklit etmeye çalışmıştır. En büyük icatlarından biri olan AC akımı sikluslar yasası ile ilişkilendirmiş, yine en büyük teorisi kablosuz enerji iletiminde ise, annesi Gea’dan güç aldığı sürece yenilmez olan Antheos’a benzeyen güçlü makinelerin, yerküre üzerinden kablosuz iletilen sınırsız enerji ile beslenmesi üzerine çalışmıştır. Enerjinin uzayın her yerinde var olduğunu söylemiş, madde ile enerji arasındaki ilişkiyi tarif etmeye çalışmıştır.
Tesla yenilenebilir ve doğal enerji kaynağı fikrini ortaya atmıştır. Bu alandaki Tesla’nın çalışmalarını yaymaya çalışan grup, Birleşmiş Milletler Kyoto konferansında Tesla’nın projelerini global ısınma ve çevre kirliliği sorunları karşısında çözüm olarak öne sürmüşlerdir. Tesla ismi, uluslararası manyetik alan birimi olarak kabul edilmiştir. Bugün elektrikli motoru bulunan Tesla marka arabalar üretilmektedir; Tesla Roadstar. Tesla için Belgrad’da bir müze bulunmaktadır ve Belgrad Havalimanı'na “Nikola Tesla” adı verilmiştir.
Enerji, ülkelerin ekonomilerinin temelini teşkil eder. Tesla, tüm uluslar için sınırsız enerji teorisini gerçekleştiremeden yaşama veda etmiştir. Savaşların yaşamımızın bir parçası olduğu dünyamızda, savaşlara son verecek, sonraları önde gelen devletlerce denendiği bilinen icadını uygulama fırsatı da bulamamıştır.
Kablosuz enerji iletimi henüz gerçekleştirilemedi. Bunun için engel nedir, bu konuda neden çalışmalar yapılmamaktadır? Belki bilim henüz yeterli değil, belki henüz bizler hazır değiliz. Belki de bu, enerji üretimini elinde bulunduran güçler için “faydalı” bir yöntem değildir. Ancak bu çalışmaların önünde “bizden” başka ne vardır? Kablosuz enerji iletiminin ve bedava enerjinin, yani bedava gücün var olabilmesi için en büyük engel aşkın gücünün, güce olan aşkı yenebilmesi gerekliliğidir.
Doğadaki ve evrimdeki herhangi bir gelişme sonraki nesilleri etkiler. Ancak insan için bu her zaman söz konusu değildir. Bireylerdeki büyük gelişmeler, bazen çevresini ve meslektaşlarını çok az etkileyebilmiştir. Buluşları ile çığır açtığı halde, anlaşılmadığı için çalışmaları sürdürülemeyen Tesla’da olduğu gibi. Tesla üst düzeyde entelektüel ve ahlaki bir kişilik geliştirmiştir; ancak bunu soyu ile öğrencileri ile ya da ticari alanda sürdürme konusunda başarısız ya da isteksiz olmuştur. Tesla’nın yaşamı, bilim insanı profili ve geliştirdiği kişilik, insanlık için büyük bir deneydir. Doğayı ve kanunlarını gözlemleyen ve gözeten, doğayla uyumlu, kendini bilim ticaretinden çok insanlığın gelişimine adamış bilim insanlarının artabilmesi için bu deneylerden daha kaç tane yapılması gerek?
Tesla icatlar ve insanlığın gelişimiyle ilgili şöyle der: “İnsanlığın ilerleyişi mutlak icatlara dayanır. Bu, yaratıcı zihninin en önemli ürünüdür. Onun nihai hedefi, doğanın güçlerini insanın ihtiyaçları için kullanarak, aklın maddesel dünya üzerinde mutlak hâkimiyet kurmasıdır.” Dünyayı 'kullanılabilir ve iletilebilir' elektrik ile, ışık ile tanıştıran Tesla, bu nedenle modern Prometeus olarak da adlandırılır. En büyük çabası, doğanın gizli güçlerini ve bilgisini keşfetmektir ve evreni 'titreşen dalgaların senfonisi' olarak adlandıran Tesla, buluşları, gizemli yönleri, dâhice fikirleri ve sabırla anlaşılmayı beklemektedir.
(İrfan Buyuran tarafından yazıldı)
Kaynaklar:
1- My Inventions – Nikola Tesla
2- Nikola Tesla Colorado Springs Notes – Nikola Tesla
3- Prodigal Genius – Biography of Nikola Tesla – John J. O’Neill
4- www.pbs.org
5- Tesla: Man Out of Time – Margaret Cheney
6- Tesla Master of Lightning – Margeret Cheney & Robert Uth
Metinde Geçen Bazı Kavramların Kısa Açıklamaları:
İyonosfer: Atmosferin elektromanyetik dalgaları yansıtacak miktarda iyonların ve serbest elektronların atmosferin yere yakinlik olarak altıncı katmanı.
Vedik: Vedalar -Antik Hindistan kökenli, Sanskrit yazınının en eski örneklerini oluşturan kutsal metinler- ile ilgili.
Vivekananda
Kozmogeni: Evreninin kökenini ve gelişimini inceleyen bilim.
Ether: Bazı fizikçiler tarafından evreni doldurduğu varsayılan bir tür enerji.
Aura: Canlıların bedenlerinden yayıldığı düşünülen bir tür ışınımla oluşan, Kirlian fotoğrafçılığı ile görüntülenebilen enerji alanı.
Elinize sağlık. Yazarın ismi hatalı verilmiş, 'İrfan Buyuran' olacak.
YanıtlaSil